Ondare arkeologikoa

Debak ondare arkeologiko garrantzitsu eta oparoa du. Udalerriko orografia zabala osatzen zuten kareharrizko mendiek dolinen, lur azpiko haitzulo handien eta leizeen sorrera erraztu zuten eta horietan historiaurreko gizakiak bizi izan ziren.

Berrogeita hamar haitzulo eta aztarnategi baino gehiago daude Deban eta hauetako batzuetan Euskal Herriko historiaurreko garrantzitsuenak daude. Ekain, Praileaitz, Ermitia eta Urteaga leizezuloetan labar-margoak eta material litiko zein faunistiko ugari aurkitu dira. Aurkikuntza hauek euskal historiaurrearen ikerketa egiteko ezinbestekoak dira.

 

Ekaingo haitzuloa

Praileaitz haitzuloa

Ermitia haitzuloa

Urteaga haitzuloa

Astigarraga haitzuloa

Arbil haitzuloa

Aixa haitzuloa

Arluze monolitoa

 

 

Praileaitz haitzuloa

Sasiolako harrobiaren barnealdean kokatua dago, arkeologiaren aldetik oso ingurune garrantzitsuan. 29 piezaz osaturiko 5 lepoko topatu dira bertan (horien artean, Venus izenekoa); bai eta margotzeko arkatzak eta margoak ere. Azken hamarkadetako aurkikuntzarik garrantzitsuenetako bat izan da Euskal Herrian eta Europako Goi Paleolitikoaren aipagarrienetarikoa. Ezaugarri garrantzitsuena orain dela 15.500 urte erritual gune bezala erabiltzen zela da; inguruko haitzuloetako biztanleentzat toki erreferentziala baitzen nonbait, eta ez beraientzat bakarrik, baizik eta urrunekoentzat ere. Uste da ekintzak nolakotasun bereziko pertsona bakar batek egiten zituela.

Ermitia haitzuloa

J.M. Barandiaranek aurkitutako aztarnategi hau Sasiola eta Astigarribiatik hurbil dago, antzinako Errege-Bidearen ertzean. 1924 eta 1926 urte bitartean indusi zuten, 15 m karratuko azaleran eta 2 metroko sakoneran. Neo-eneolitiko, aziliense, magdaleniense eta solutrense izeneko maila kulturalei dagozkien estraktuetan, hezurrezko material asko eta garrantzitsua aurkitu zen: arpoi eta orratz formakoak ..., keramikak, moluskuak, material litiko eta faunistikoa, akerren hondakinak, oreinenak etab.

Urteaga haitzuloa

Itsasotik gertu dago, 130 metroko altueran; Itsaspe auzoan eta Salbatore mendiaren hegoaldeko hegalean.

Duen aberastasunagatik eta aurkikuntza ugariengatik magdaleniense eta aziliense garaiko aztarnategi franko-kantabriko garrantzitsuenetariko bat da.

1928an J.M. Barandiaranek aurkitu zuen eta T. de Aranzadi eta Barandiaran berak indusi zuten. K.a. 12.000 eta 8.000 urte bitartekoak omen diren burezur batzuk aurkitu ziren leize honetan eta euskal gizakiaren eboluzioa ikertzeko oso garrantzitsuak izan ziren.

Lehen indusketetan (1928-1936 bitartekoetan) aziliense garaiko bi burezur aurkitu ziren, Donostiako San Telmo museoan daudenak. Guda Zibilaren garaian, beste burezur bat aurkitu zuten, Barandiaranek kontrol militarrak eta gora-beheraren batzuk pasa ondoren Bilboko Museo Arkeologikora eraman ahal izan zuena. Gaur egun ere bertan dago. Magdaleniense bukaerako burezurrik aintzinakoena eta garrantzitsuena da eta cromagnonetik euskal gizakira arteko eboluzioa ikertzeko kate-maila nagusia izan da.

Astigarraga haitzuloa

Goltzibar haranean kokatuta dago. Azken urteetan, leizeko sarreratik gertu, Paleolito garaiko margoak aurkitu dituzte: 20.000-22.000 urte bitarteko aintzinatasuna izan dezaketen hamasei pare marra gorri.

Arbil haitzuloa

Arbil mendiaren hegala zeharkatzen duen ur-kanalaren gainean dago kokatuta, Sustraixa eta Artia baserrien gainaldean.

Ferra-arkuaren formako ahoa dauka leize honek eta T. de Aranzadi eta J.M. Barandiaranek ikertu zuten 1942an. Ondoren, 1977an, J. Altuna eta P. Aresok beste indusketa bat zuzendu zuten.

Aztarnategi honek material garrantzitsua eskaini du: industria litikoari dagokiona eta hondakin faunistiko eta historiaurreko hilobi-aztarnategiei dagozkienak. Azken hauek 1986an aurkitu ziren.

Aixa haitzuloa

Pagatza baserritik hurbil, sakonune batean, Aixako haitzuloa eta dolina daude. Leize honek 12 km baino gehiago ditu eta Euskal Herriko handienetakoa kontsideratzen da.

Dolina honek jasotako urek mikroklima ia tropikala dute; leizezulo honetako ahotik sartu eta berriro Deba ibaira iristen da ura burdinezko tren-zubiaren parean.

Arluze monolitoa

Arluze Izarraitz megalitotegian kokaturik dago, Endoia auzora doan autobide ertzean Artzabaleta baserrirako pista irtetzen den bide gurutzean ezkerretara.

Kareharrizko monolitoa da, harlauza formakoa. Lur gainean 1,35m-ko altuera du eta oinean 1,75 m. Gailurrean 0,20 m bitarteko zabalera du eta 0, 30 m-ko lodiera.

Layout
{ "7048de79-530b-48e5-9bf8-3a4e79304fb8": { "@layout": "15b6844e-0ad0-43c9-9d49-9ad872709ff3", "@type": "text", "block": "41723635-c008-4aa7-b26f-0e554097448a" }, "bdb1357b-df69-4618-8df5-3a596dce5573": { "@layout": "adb3ec1d-6af4-4fa4-b3e3-53fd65225d6b", "@type": "columnsBlock", "block": "aad98b87-8ea6-41de-b96f-2990295a3fd3", "data": { "blocks": { "962a15ae-47b7-4c31-8a2a-5ff5af5cd75f": { "blocks": { "1d662460-ac3a-4d3c-96a0-b8e7d53c3bb3": { "@type": "contextNavigation" }, "369052fd-cd29-461e-b5e0-0d1f3757f12b": { "@type": "slate", "plaintext": "", "value": [ { "children": [ { "text": "" } ], "type": "p" } ] } }, "blocks_layout": { "items": [ "1d662460-ac3a-4d3c-96a0-b8e7d53c3bb3", "369052fd-cd29-461e-b5e0-0d1f3757f12b" ] } }, "a0a682f8-a3f8-4255-a738-e9e1750e68b7": { "blocks": { "997ba330-b756-45be-9c3b-ef956d5cdff1": { "@layout": "bddeddca-0de1-4524-a115-c5769723df15", "@type": "title", "block": "18191a8a-e355-40fa-b754-b7e5dbf5dd99" }, "c794ac98-b393-4186-b60c-87a418d48204": { "@type": "metadata", "data": { "id": "description", "widget": "description" } }, "e6aeb7ed-31b6-4663-844d-fac8552fed1b": { "@type": "slate", "plaintext": " Ekaingo haitzuloa ", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "" }, { "type": "strong", "children": [ { "text": "" }, { "type": "link", "data": { "url": "https://www.deba.eus/eu/turismoa/herria/ondarea/ondare-arkeologikoa/ekain" }, "children": [ { "text": "Ekaingo haitzuloa" } ] }, { "text": "" } ] }, { "text": "" } ] } ] }, "ffda5422-bf45-4c35-a7a5-08400bb03a20": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Debak ondare arkeologiko garrantzitsu eta oparoa du. Udalerriko orografia zabala osatzen zuten kareharrizko mendiek dolinen, lur azpiko haitzulo handien eta leizeen sorrera erraztu zuten eta horietan historiaurreko gizakiak bizi izan ziren." } ] } ], "plaintext": "Debak ondare arkeologiko garrantzitsu eta oparoa du. Udalerriko orografia zabala osatzen zuten kareharrizko mendiek dolinen, lur azpiko haitzulo handien eta leizeen sorrera erraztu zuten eta horietan historiaurreko gizakiak bizi izan ziren." }, "6f40c67d-eef8-403a-991a-ba11f03991f9": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Berrogeita hamar haitzulo eta aztarnategi baino gehiago daude Deban eta hauetako batzuetan Euskal Herriko historiaurreko garrantzitsuenak daude. " }, { "type": "link", "data": { "url": "https://www.deba.eus/eu/turismoa/herria/ondarea/ondare-arkeologikoa/ekain" }, "children": [ { "text": "Ekain" } ] }, { "text": ", " }, { "type": "link", "data": { "url": "https://www.deba.eus/eu/turismoa/herria/ondarea/ondare-arkeologikoa/#praileaitz-haitzuloa" }, "children": [ { "text": "Praileaitz" } ] }, { "text": ", " }, { "type": "link", "data": { "url": "https://www.deba.eus/eu/turismoa/herria/ondarea/ondare-arkeologikoa/#ermitia-haitzuloa" }, "children": [ { "text": "Ermitia" } ] }, { "text": " eta " }, { "type": "link", "data": { "url": "https://www.deba.eus/eu/turismoa/herria/ondarea/ondare-arkeologikoa/#urteaga-haitzuloa" }, "children": [ { "text": "Urteaga" } ] }, { "text": " leizezuloetan labar-margoak eta material litiko zein faunistiko ugari aurkitu dira. Aurkikuntza hauek euskal historiaurrearen ikerketa egiteko ezinbestekoak dira." } ] } ], "plaintext": "Berrogeita hamar haitzulo eta aztarnategi baino gehiago daude Deban eta hauetako batzuetan Euskal Herriko historiaurreko garrantzitsuenak daude. Ekain , Praileaitz , Ermitia eta Urteaga leizezuloetan labar-margoak eta material litiko zein faunistiko ugari aurkitu dira. Aurkikuntza hauek euskal historiaurrearen ikerketa egiteko ezinbestekoak dira." }, "ad885043-5879-4a58-bebd-0e3eb281a3f4": { "@type": "image", "url": "../../../../../resolveuid/607644e912b047f6892ebb1f57f4bad5", "alt": "", "size": "m" }, "52da9a42-9903-41b7-b824-5dd7ebb6a895": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "" } ] } ], "plaintext": "" }, "deb25179-9555-4cf6-a029-4c059ae360ca": { "collapsed": false, "non_exclusive": true, "@type": "accordion", "data": { "blocks": { "783616a6-d60c-4adb-a7c5-2caf5af3a4a3": { "blocks": { "9b6d2225-05b2-45a2-8e1e-c5c7e1114d88": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Sasiolako harrobiaren barnealdean kokatua dago, arkeologiaren aldetik oso ingurune garrantzitsuan. 29 piezaz osaturiko 5 lepoko topatu dira bertan (horien artean, Venus izenekoa); bai eta margotzeko arkatzak eta margoak ere. Azken hamarkadetako aurkikuntzarik garrantzitsuenetako bat izan da Euskal Herrian eta Europako Goi Paleolitikoaren aipagarrienetarikoa. Ezaugarri garrantzitsuena orain dela 15.500 urte erritual gune bezala erabiltzen zela da; inguruko haitzuloetako biztanleentzat toki erreferentziala baitzen nonbait, eta ez beraientzat bakarrik, baizik eta urrunekoentzat ere. Uste da ekintzak nolakotasun bereziko pertsona bakar batek egiten zituela." } ] } ], "plaintext": "Sasiolako harrobiaren barnealdean kokatua dago, arkeologiaren aldetik oso ingurune garrantzitsuan. 29 piezaz osaturiko 5 lepoko topatu dira bertan (horien artean, Venus izenekoa); bai eta margotzeko arkatzak eta margoak ere. Azken hamarkadetako aurkikuntzarik garrantzitsuenetako bat izan da Euskal Herrian eta Europako Goi Paleolitikoaren aipagarrienetarikoa. Ezaugarri garrantzitsuena orain dela 15.500 urte erritual gune bezala erabiltzen zela da; inguruko haitzuloetako biztanleentzat toki erreferentziala baitzen nonbait, eta ez beraientzat bakarrik, baizik eta urrunekoentzat ere. Uste da ekintzak nolakotasun bereziko pertsona bakar batek egiten zituela." } }, "blocks_layout": { "items": [ "9b6d2225-05b2-45a2-8e1e-c5c7e1114d88" ] }, "title": "Praileaitz haitzuloa", "@type": "accordionPanel" }, "eea4afa3-816d-443d-85bd-b7d8b34bd3ef": { "blocks": { "8740f5b1-3066-4be1-9c58-9617ff616f58": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "J.M. Barandiaranek aurkitutako aztarnategi hau Sasiola eta Astigarribiatik hurbil dago, antzinako Errege-Bidearen ertzean. 1924 eta 1926 urte bitartean indusi zuten, 15 m karratuko azaleran eta 2 metroko sakoneran. Neo-eneolitiko, aziliense, magdaleniense eta solutrense izeneko maila kulturalei dagozkien estraktuetan, hezurrezko material asko eta garrantzitsua aurkitu zen: arpoi eta orratz formakoak ..., keramikak, moluskuak, material litiko eta faunistikoa, akerren hondakinak, oreinenak etab." } ] } ], "plaintext": "J.M. Barandiaranek aurkitutako aztarnategi hau Sasiola eta Astigarribiatik hurbil dago, antzinako Errege-Bidearen ertzean. 1924 eta 1926 urte bitartean indusi zuten, 15 m karratuko azaleran eta 2 metroko sakoneran. Neo-eneolitiko, aziliense, magdaleniense eta solutrense izeneko maila kulturalei dagozkien estraktuetan, hezurrezko material asko eta garrantzitsua aurkitu zen: arpoi eta orratz formakoak ..., keramikak, moluskuak, material litiko eta faunistikoa, akerren hondakinak, oreinenak etab." } }, "blocks_layout": { "items": [ "8740f5b1-3066-4be1-9c58-9617ff616f58" ] }, "title": "Ermitia haitzuloa", "@type": "accordionPanel" }, "7ce71c61-ff45-4731-91a4-dcae90fc87d3": { "blocks": { "aa5ad707-448b-4bd1-994c-4cb374f82a1d": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Itsasotik gertu dago, 130 metroko altueran; Itsaspe auzoan eta Salbatore mendiaren hegoaldeko hegalean." } ] } ], "plaintext": "Itsasotik gertu dago, 130 metroko altueran; Itsaspe auzoan eta Salbatore mendiaren hegoaldeko hegalean." }, "ddf3a072-5091-406f-a713-ccc25d52a79b": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Duen aberastasunagatik eta aurkikuntza ugariengatik magdaleniense eta aziliense garaiko aztarnategi franko-kantabriko garrantzitsuenetariko bat da." } ] } ], "plaintext": "Duen aberastasunagatik eta aurkikuntza ugariengatik magdaleniense eta aziliense garaiko aztarnategi franko-kantabriko garrantzitsuenetariko bat da." }, "ddae6c08-5893-4b5d-9c1f-0be840c883b2": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "1928an J.M. Barandiaranek aurkitu zuen eta T. de Aranzadi eta Barandiaran berak indusi zuten. K.a. 12.000 eta 8.000 urte bitartekoak omen diren burezur batzuk aurkitu ziren leize honetan eta euskal gizakiaren eboluzioa ikertzeko oso garrantzitsuak izan ziren." } ] } ], "plaintext": "1928an J.M. Barandiaranek aurkitu zuen eta T. de Aranzadi eta Barandiaran berak indusi zuten. K.a. 12.000 eta 8.000 urte bitartekoak omen diren burezur batzuk aurkitu ziren leize honetan eta euskal gizakiaren eboluzioa ikertzeko oso garrantzitsuak izan ziren." }, "a8c0cb59-68cf-49bb-94c8-9a86559651d7": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Lehen indusketetan (1928-1936 bitartekoetan) aziliense garaiko bi burezur aurkitu ziren, Donostiako San Telmo museoan daudenak. Guda Zibilaren garaian, beste burezur bat aurkitu zuten, Barandiaranek kontrol militarrak eta gora-beheraren batzuk pasa ondoren Bilboko Museo Arkeologikora eraman ahal izan zuena. Gaur egun ere bertan dago. Magdaleniense bukaerako burezurrik aintzinakoena eta garrantzitsuena da eta cromagnonetik euskal gizakira arteko eboluzioa ikertzeko kate-maila nagusia izan da." } ] } ], "plaintext": "Lehen indusketetan (1928-1936 bitartekoetan) aziliense garaiko bi burezur aurkitu ziren, Donostiako San Telmo museoan daudenak. Guda Zibilaren garaian, beste burezur bat aurkitu zuten, Barandiaranek kontrol militarrak eta gora-beheraren batzuk pasa ondoren Bilboko Museo Arkeologikora eraman ahal izan zuena. Gaur egun ere bertan dago. Magdaleniense bukaerako burezurrik aintzinakoena eta garrantzitsuena da eta cromagnonetik euskal gizakira arteko eboluzioa ikertzeko kate-maila nagusia izan da." } }, "blocks_layout": { "items": [ "aa5ad707-448b-4bd1-994c-4cb374f82a1d", "ddf3a072-5091-406f-a713-ccc25d52a79b", "ddae6c08-5893-4b5d-9c1f-0be840c883b2", "a8c0cb59-68cf-49bb-94c8-9a86559651d7" ] }, "title": "Urteaga haitzuloa", "@type": "accordionPanel" }, "f3e0d266-bebc-4797-8e8c-9ee5c235b9f1": { "blocks": { "2a64658c-3ef8-4ec9-aaca-2bbbb8094673": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Goltzibar haranean kokatuta dago. Azken urteetan, leizeko sarreratik gertu, Paleolito garaiko margoak aurkitu dituzte: 20.000-22.000 urte bitarteko aintzinatasuna izan dezaketen hamasei pare marra gorri." } ] } ], "plaintext": "Goltzibar haranean kokatuta dago. Azken urteetan, leizeko sarreratik gertu, Paleolito garaiko margoak aurkitu dituzte: 20.000-22.000 urte bitarteko aintzinatasuna izan dezaketen hamasei pare marra gorri." } }, "blocks_layout": { "items": [ "2a64658c-3ef8-4ec9-aaca-2bbbb8094673" ] }, "title": "Astigarraga haitzuloa", "@type": "accordionPanel" }, "8f7ef0b2-3111-499c-8f16-03945078a31b": { "blocks": { "b11603af-08dd-4432-9f64-be05e9ee421d": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Arbil mendiaren hegala zeharkatzen duen ur-kanalaren gainean dago kokatuta, Sustraixa eta Artia baserrien gainaldean." } ] } ], "plaintext": "Arbil mendiaren hegala zeharkatzen duen ur-kanalaren gainean dago kokatuta, Sustraixa eta Artia baserrien gainaldean." }, "61fa2c75-e81b-4f24-94d9-937e1e0c2dc9": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Ferra-arkuaren formako ahoa dauka leize honek eta T. de Aranzadi eta J.M. Barandiaranek ikertu zuten 1942an. Ondoren, 1977an, J. Altuna eta P. Aresok beste indusketa bat zuzendu zuten." } ] } ], "plaintext": "Ferra-arkuaren formako ahoa dauka leize honek eta T. de Aranzadi eta J.M. Barandiaranek ikertu zuten 1942an. Ondoren, 1977an, J. Altuna eta P. Aresok beste indusketa bat zuzendu zuten." }, "35cbddfe-8498-4789-a843-73ccb1fd0ca7": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Aztarnategi honek material garrantzitsua eskaini du: industria litikoari dagokiona eta hondakin faunistiko eta historiaurreko hilobi-aztarnategiei dagozkienak. Azken hauek 1986an aurkitu ziren." } ] } ], "plaintext": "Aztarnategi honek material garrantzitsua eskaini du: industria litikoari dagokiona eta hondakin faunistiko eta historiaurreko hilobi-aztarnategiei dagozkienak. Azken hauek 1986an aurkitu ziren." } }, "blocks_layout": { "items": [ "b11603af-08dd-4432-9f64-be05e9ee421d", "61fa2c75-e81b-4f24-94d9-937e1e0c2dc9", "35cbddfe-8498-4789-a843-73ccb1fd0ca7" ] }, "title": "Arbil haitzuloa", "@type": "accordionPanel" }, "968afb64-8004-435c-9165-c41faa467b06": { "blocks": { "6dc613c5-0649-41fb-8a59-26832892fedc": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Pagatza baserritik hurbil, sakonune batean, Aixako haitzuloa eta dolina daude. Leize honek 12 km baino gehiago ditu eta Euskal Herriko handienetakoa kontsideratzen da." } ] } ], "plaintext": "Pagatza baserritik hurbil, sakonune batean, Aixako haitzuloa eta dolina daude. Leize honek 12 km baino gehiago ditu eta Euskal Herriko handienetakoa kontsideratzen da." }, "2973f70c-2c13-48f7-8980-e7fdc1894f1b": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Dolina honek jasotako urek mikroklima ia tropikala dute; leizezulo honetako ahotik sartu eta berriro Deba ibaira iristen da ura burdinezko tren-zubiaren parean." } ] } ], "plaintext": "Dolina honek jasotako urek mikroklima ia tropikala dute; leizezulo honetako ahotik sartu eta berriro Deba ibaira iristen da ura burdinezko tren-zubiaren parean." } }, "blocks_layout": { "items": [ "6dc613c5-0649-41fb-8a59-26832892fedc", "2973f70c-2c13-48f7-8980-e7fdc1894f1b" ] }, "title": "Aixa haitzuloa", "@type": "accordionPanel" }, "2f2f37be-bfe7-4964-957a-0c921fdfa4b7": { "blocks": { "c0a18e57-0d5a-4176-bfd3-00e4f020c806": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Arluze Izarraitz megalitotegian kokaturik dago, Endoia auzora doan autobide ertzean Artzabaleta baserrirako pista irtetzen den bide gurutzean ezkerretara." } ] } ], "plaintext": "Arluze Izarraitz megalitotegian kokaturik dago, Endoia auzora doan autobide ertzean Artzabaleta baserrirako pista irtetzen den bide gurutzean ezkerretara." }, "72aa73c6-670e-46a2-9b5e-93d7534cc6f3": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Kareharrizko monolitoa da, harlauza formakoa. Lur gainean 1,35m-ko altuera du eta oinean 1,75 m. Gailurrean 0,20 m bitarteko zabalera du eta 0, 30 m-ko lodiera." } ] } ], "plaintext": "Kareharrizko monolitoa da, harlauza formakoa. Lur gainean 1,35m-ko altuera du eta oinean 1,75 m. Gailurrean 0,20 m bitarteko zabalera du eta 0, 30 m-ko lodiera." } }, "blocks_layout": { "items": [ "c0a18e57-0d5a-4176-bfd3-00e4f020c806", "72aa73c6-670e-46a2-9b5e-93d7534cc6f3" ] }, "title": "Arluze monolitoa", "@type": "accordionPanel" } }, "blocks_layout": { "items": [ "783616a6-d60c-4adb-a7c5-2caf5af3a4a3", "eea4afa3-816d-443d-85bd-b7d8b34bd3ef", "7ce71c61-ff45-4731-91a4-dcae90fc87d3", "f3e0d266-bebc-4797-8e8c-9ee5c235b9f1", "8f7ef0b2-3111-499c-8f16-03945078a31b", "968afb64-8004-435c-9165-c41faa467b06", "2f2f37be-bfe7-4964-957a-0c921fdfa4b7" ] } }, "title_size": "h2" } }, "blocks_layout": { "items": [ "997ba330-b756-45be-9c3b-ef956d5cdff1", "c794ac98-b393-4186-b60c-87a418d48204", "ffda5422-bf45-4c35-a7a5-08400bb03a20", "6f40c67d-eef8-403a-991a-ba11f03991f9", "ad885043-5879-4a58-bebd-0e3eb281a3f4", "e6aeb7ed-31b6-4663-844d-fac8552fed1b", "deb25179-9555-4cf6-a029-4c059ae360ca", "52da9a42-9903-41b7-b824-5dd7ebb6a895" ] } } }, "blocks_layout": { "items": [ "962a15ae-47b7-4c31-8a2a-5ff5af5cd75f", "a0a682f8-a3f8-4255-a738-e9e1750e68b7" ] } }, "gridCols": [ "oneFifth", "fourFifths" ], "gridSize": 12 } }
{ "items": [ "bdb1357b-df69-4618-8df5-3a596dce5573", "7048de79-530b-48e5-9bf8-3a4e79304fb8" ] }
{ "7048de79-530b-48e5-9bf8-3a4e79304fb8": { "@layout": "15b6844e-0ad0-43c9-9d49-9ad872709ff3", "@type": "text", "block": "41723635-c008-4aa7-b26f-0e554097448a" }, "bdb1357b-df69-4618-8df5-3a596dce5573": { "@layout": "adb3ec1d-6af4-4fa4-b3e3-53fd65225d6b", "@type": "columnsBlock", "block": "aad98b87-8ea6-41de-b96f-2990295a3fd3", "data": { "blocks": { "962a15ae-47b7-4c31-8a2a-5ff5af5cd75f": { "blocks": { "1d662460-ac3a-4d3c-96a0-b8e7d53c3bb3": { "@type": "contextNavigation" }, "369052fd-cd29-461e-b5e0-0d1f3757f12b": { "@type": "slate", "plaintext": "", "value": [ { "children": [ { "text": "" } ], "type": "p" } ] } }, "blocks_layout": { "items": [ "1d662460-ac3a-4d3c-96a0-b8e7d53c3bb3", "369052fd-cd29-461e-b5e0-0d1f3757f12b" ] } }, "a0a682f8-a3f8-4255-a738-e9e1750e68b7": { "blocks": { "997ba330-b756-45be-9c3b-ef956d5cdff1": { "@layout": "bddeddca-0de1-4524-a115-c5769723df15", "@type": "title", "block": "18191a8a-e355-40fa-b754-b7e5dbf5dd99" }, "c794ac98-b393-4186-b60c-87a418d48204": { "@type": "metadata", "data": { "id": "description", "widget": "description" } }, "e6aeb7ed-31b6-4663-844d-fac8552fed1b": { "@type": "slate", "plaintext": " Ekaingo haitzuloa ", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "" }, { "type": "strong", "children": [ { "text": "" }, { "type": "link", "data": { "url": "https://www.deba.eus/eu/turismoa/herria/ondarea/ondare-arkeologikoa/ekain" }, "children": [ { "text": "Ekaingo haitzuloa" } ] }, { "text": "" } ] }, { "text": "" } ] } ] }, "ffda5422-bf45-4c35-a7a5-08400bb03a20": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Debak ondare arkeologiko garrantzitsu eta oparoa du. Udalerriko orografia zabala osatzen zuten kareharrizko mendiek dolinen, lur azpiko haitzulo handien eta leizeen sorrera erraztu zuten eta horietan historiaurreko gizakiak bizi izan ziren." } ] } ], "plaintext": "Debak ondare arkeologiko garrantzitsu eta oparoa du. Udalerriko orografia zabala osatzen zuten kareharrizko mendiek dolinen, lur azpiko haitzulo handien eta leizeen sorrera erraztu zuten eta horietan historiaurreko gizakiak bizi izan ziren." }, "6f40c67d-eef8-403a-991a-ba11f03991f9": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Berrogeita hamar haitzulo eta aztarnategi baino gehiago daude Deban eta hauetako batzuetan Euskal Herriko historiaurreko garrantzitsuenak daude. " }, { "type": "link", "data": { "url": "https://www.deba.eus/eu/turismoa/herria/ondarea/ondare-arkeologikoa/ekain" }, "children": [ { "text": "Ekain" } ] }, { "text": ", " }, { "type": "link", "data": { "url": "https://www.deba.eus/eu/turismoa/herria/ondarea/ondare-arkeologikoa/#praileaitz-haitzuloa" }, "children": [ { "text": "Praileaitz" } ] }, { "text": ", " }, { "type": "link", "data": { "url": "https://www.deba.eus/eu/turismoa/herria/ondarea/ondare-arkeologikoa/#ermitia-haitzuloa" }, "children": [ { "text": "Ermitia" } ] }, { "text": " eta " }, { "type": "link", "data": { "url": "https://www.deba.eus/eu/turismoa/herria/ondarea/ondare-arkeologikoa/#urteaga-haitzuloa" }, "children": [ { "text": "Urteaga" } ] }, { "text": " leizezuloetan labar-margoak eta material litiko zein faunistiko ugari aurkitu dira. Aurkikuntza hauek euskal historiaurrearen ikerketa egiteko ezinbestekoak dira." } ] } ], "plaintext": "Berrogeita hamar haitzulo eta aztarnategi baino gehiago daude Deban eta hauetako batzuetan Euskal Herriko historiaurreko garrantzitsuenak daude. Ekain , Praileaitz , Ermitia eta Urteaga leizezuloetan labar-margoak eta material litiko zein faunistiko ugari aurkitu dira. Aurkikuntza hauek euskal historiaurrearen ikerketa egiteko ezinbestekoak dira." }, "ad885043-5879-4a58-bebd-0e3eb281a3f4": { "@type": "image", "url": "../../../../../resolveuid/607644e912b047f6892ebb1f57f4bad5", "alt": "", "size": "m" }, "52da9a42-9903-41b7-b824-5dd7ebb6a895": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "" } ] } ], "plaintext": "" }, "deb25179-9555-4cf6-a029-4c059ae360ca": { "collapsed": false, "non_exclusive": true, "@type": "accordion", "data": { "blocks": { "783616a6-d60c-4adb-a7c5-2caf5af3a4a3": { "blocks": { "9b6d2225-05b2-45a2-8e1e-c5c7e1114d88": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Sasiolako harrobiaren barnealdean kokatua dago, arkeologiaren aldetik oso ingurune garrantzitsuan. 29 piezaz osaturiko 5 lepoko topatu dira bertan (horien artean, Venus izenekoa); bai eta margotzeko arkatzak eta margoak ere. Azken hamarkadetako aurkikuntzarik garrantzitsuenetako bat izan da Euskal Herrian eta Europako Goi Paleolitikoaren aipagarrienetarikoa. Ezaugarri garrantzitsuena orain dela 15.500 urte erritual gune bezala erabiltzen zela da; inguruko haitzuloetako biztanleentzat toki erreferentziala baitzen nonbait, eta ez beraientzat bakarrik, baizik eta urrunekoentzat ere. Uste da ekintzak nolakotasun bereziko pertsona bakar batek egiten zituela." } ] } ], "plaintext": "Sasiolako harrobiaren barnealdean kokatua dago, arkeologiaren aldetik oso ingurune garrantzitsuan. 29 piezaz osaturiko 5 lepoko topatu dira bertan (horien artean, Venus izenekoa); bai eta margotzeko arkatzak eta margoak ere. Azken hamarkadetako aurkikuntzarik garrantzitsuenetako bat izan da Euskal Herrian eta Europako Goi Paleolitikoaren aipagarrienetarikoa. Ezaugarri garrantzitsuena orain dela 15.500 urte erritual gune bezala erabiltzen zela da; inguruko haitzuloetako biztanleentzat toki erreferentziala baitzen nonbait, eta ez beraientzat bakarrik, baizik eta urrunekoentzat ere. Uste da ekintzak nolakotasun bereziko pertsona bakar batek egiten zituela." } }, "blocks_layout": { "items": [ "9b6d2225-05b2-45a2-8e1e-c5c7e1114d88" ] }, "title": "Praileaitz haitzuloa", "@type": "accordionPanel" }, "eea4afa3-816d-443d-85bd-b7d8b34bd3ef": { "blocks": { "8740f5b1-3066-4be1-9c58-9617ff616f58": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "J.M. Barandiaranek aurkitutako aztarnategi hau Sasiola eta Astigarribiatik hurbil dago, antzinako Errege-Bidearen ertzean. 1924 eta 1926 urte bitartean indusi zuten, 15 m karratuko azaleran eta 2 metroko sakoneran. Neo-eneolitiko, aziliense, magdaleniense eta solutrense izeneko maila kulturalei dagozkien estraktuetan, hezurrezko material asko eta garrantzitsua aurkitu zen: arpoi eta orratz formakoak ..., keramikak, moluskuak, material litiko eta faunistikoa, akerren hondakinak, oreinenak etab." } ] } ], "plaintext": "J.M. Barandiaranek aurkitutako aztarnategi hau Sasiola eta Astigarribiatik hurbil dago, antzinako Errege-Bidearen ertzean. 1924 eta 1926 urte bitartean indusi zuten, 15 m karratuko azaleran eta 2 metroko sakoneran. Neo-eneolitiko, aziliense, magdaleniense eta solutrense izeneko maila kulturalei dagozkien estraktuetan, hezurrezko material asko eta garrantzitsua aurkitu zen: arpoi eta orratz formakoak ..., keramikak, moluskuak, material litiko eta faunistikoa, akerren hondakinak, oreinenak etab." } }, "blocks_layout": { "items": [ "8740f5b1-3066-4be1-9c58-9617ff616f58" ] }, "title": "Ermitia haitzuloa", "@type": "accordionPanel" }, "7ce71c61-ff45-4731-91a4-dcae90fc87d3": { "blocks": { "aa5ad707-448b-4bd1-994c-4cb374f82a1d": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Itsasotik gertu dago, 130 metroko altueran; Itsaspe auzoan eta Salbatore mendiaren hegoaldeko hegalean." } ] } ], "plaintext": "Itsasotik gertu dago, 130 metroko altueran; Itsaspe auzoan eta Salbatore mendiaren hegoaldeko hegalean." }, "ddf3a072-5091-406f-a713-ccc25d52a79b": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Duen aberastasunagatik eta aurkikuntza ugariengatik magdaleniense eta aziliense garaiko aztarnategi franko-kantabriko garrantzitsuenetariko bat da." } ] } ], "plaintext": "Duen aberastasunagatik eta aurkikuntza ugariengatik magdaleniense eta aziliense garaiko aztarnategi franko-kantabriko garrantzitsuenetariko bat da." }, "ddae6c08-5893-4b5d-9c1f-0be840c883b2": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "1928an J.M. Barandiaranek aurkitu zuen eta T. de Aranzadi eta Barandiaran berak indusi zuten. K.a. 12.000 eta 8.000 urte bitartekoak omen diren burezur batzuk aurkitu ziren leize honetan eta euskal gizakiaren eboluzioa ikertzeko oso garrantzitsuak izan ziren." } ] } ], "plaintext": "1928an J.M. Barandiaranek aurkitu zuen eta T. de Aranzadi eta Barandiaran berak indusi zuten. K.a. 12.000 eta 8.000 urte bitartekoak omen diren burezur batzuk aurkitu ziren leize honetan eta euskal gizakiaren eboluzioa ikertzeko oso garrantzitsuak izan ziren." }, "a8c0cb59-68cf-49bb-94c8-9a86559651d7": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Lehen indusketetan (1928-1936 bitartekoetan) aziliense garaiko bi burezur aurkitu ziren, Donostiako San Telmo museoan daudenak. Guda Zibilaren garaian, beste burezur bat aurkitu zuten, Barandiaranek kontrol militarrak eta gora-beheraren batzuk pasa ondoren Bilboko Museo Arkeologikora eraman ahal izan zuena. Gaur egun ere bertan dago. Magdaleniense bukaerako burezurrik aintzinakoena eta garrantzitsuena da eta cromagnonetik euskal gizakira arteko eboluzioa ikertzeko kate-maila nagusia izan da." } ] } ], "plaintext": "Lehen indusketetan (1928-1936 bitartekoetan) aziliense garaiko bi burezur aurkitu ziren, Donostiako San Telmo museoan daudenak. Guda Zibilaren garaian, beste burezur bat aurkitu zuten, Barandiaranek kontrol militarrak eta gora-beheraren batzuk pasa ondoren Bilboko Museo Arkeologikora eraman ahal izan zuena. Gaur egun ere bertan dago. Magdaleniense bukaerako burezurrik aintzinakoena eta garrantzitsuena da eta cromagnonetik euskal gizakira arteko eboluzioa ikertzeko kate-maila nagusia izan da." } }, "blocks_layout": { "items": [ "aa5ad707-448b-4bd1-994c-4cb374f82a1d", "ddf3a072-5091-406f-a713-ccc25d52a79b", "ddae6c08-5893-4b5d-9c1f-0be840c883b2", "a8c0cb59-68cf-49bb-94c8-9a86559651d7" ] }, "title": "Urteaga haitzuloa", "@type": "accordionPanel" }, "f3e0d266-bebc-4797-8e8c-9ee5c235b9f1": { "blocks": { "2a64658c-3ef8-4ec9-aaca-2bbbb8094673": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Goltzibar haranean kokatuta dago. Azken urteetan, leizeko sarreratik gertu, Paleolito garaiko margoak aurkitu dituzte: 20.000-22.000 urte bitarteko aintzinatasuna izan dezaketen hamasei pare marra gorri." } ] } ], "plaintext": "Goltzibar haranean kokatuta dago. Azken urteetan, leizeko sarreratik gertu, Paleolito garaiko margoak aurkitu dituzte: 20.000-22.000 urte bitarteko aintzinatasuna izan dezaketen hamasei pare marra gorri." } }, "blocks_layout": { "items": [ "2a64658c-3ef8-4ec9-aaca-2bbbb8094673" ] }, "title": "Astigarraga haitzuloa", "@type": "accordionPanel" }, "8f7ef0b2-3111-499c-8f16-03945078a31b": { "blocks": { "b11603af-08dd-4432-9f64-be05e9ee421d": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Arbil mendiaren hegala zeharkatzen duen ur-kanalaren gainean dago kokatuta, Sustraixa eta Artia baserrien gainaldean." } ] } ], "plaintext": "Arbil mendiaren hegala zeharkatzen duen ur-kanalaren gainean dago kokatuta, Sustraixa eta Artia baserrien gainaldean." }, "61fa2c75-e81b-4f24-94d9-937e1e0c2dc9": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Ferra-arkuaren formako ahoa dauka leize honek eta T. de Aranzadi eta J.M. Barandiaranek ikertu zuten 1942an. Ondoren, 1977an, J. Altuna eta P. Aresok beste indusketa bat zuzendu zuten." } ] } ], "plaintext": "Ferra-arkuaren formako ahoa dauka leize honek eta T. de Aranzadi eta J.M. Barandiaranek ikertu zuten 1942an. Ondoren, 1977an, J. Altuna eta P. Aresok beste indusketa bat zuzendu zuten." }, "35cbddfe-8498-4789-a843-73ccb1fd0ca7": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Aztarnategi honek material garrantzitsua eskaini du: industria litikoari dagokiona eta hondakin faunistiko eta historiaurreko hilobi-aztarnategiei dagozkienak. Azken hauek 1986an aurkitu ziren." } ] } ], "plaintext": "Aztarnategi honek material garrantzitsua eskaini du: industria litikoari dagokiona eta hondakin faunistiko eta historiaurreko hilobi-aztarnategiei dagozkienak. Azken hauek 1986an aurkitu ziren." } }, "blocks_layout": { "items": [ "b11603af-08dd-4432-9f64-be05e9ee421d", "61fa2c75-e81b-4f24-94d9-937e1e0c2dc9", "35cbddfe-8498-4789-a843-73ccb1fd0ca7" ] }, "title": "Arbil haitzuloa", "@type": "accordionPanel" }, "968afb64-8004-435c-9165-c41faa467b06": { "blocks": { "6dc613c5-0649-41fb-8a59-26832892fedc": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Pagatza baserritik hurbil, sakonune batean, Aixako haitzuloa eta dolina daude. Leize honek 12 km baino gehiago ditu eta Euskal Herriko handienetakoa kontsideratzen da." } ] } ], "plaintext": "Pagatza baserritik hurbil, sakonune batean, Aixako haitzuloa eta dolina daude. Leize honek 12 km baino gehiago ditu eta Euskal Herriko handienetakoa kontsideratzen da." }, "2973f70c-2c13-48f7-8980-e7fdc1894f1b": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Dolina honek jasotako urek mikroklima ia tropikala dute; leizezulo honetako ahotik sartu eta berriro Deba ibaira iristen da ura burdinezko tren-zubiaren parean." } ] } ], "plaintext": "Dolina honek jasotako urek mikroklima ia tropikala dute; leizezulo honetako ahotik sartu eta berriro Deba ibaira iristen da ura burdinezko tren-zubiaren parean." } }, "blocks_layout": { "items": [ "6dc613c5-0649-41fb-8a59-26832892fedc", "2973f70c-2c13-48f7-8980-e7fdc1894f1b" ] }, "title": "Aixa haitzuloa", "@type": "accordionPanel" }, "2f2f37be-bfe7-4964-957a-0c921fdfa4b7": { "blocks": { "c0a18e57-0d5a-4176-bfd3-00e4f020c806": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Arluze Izarraitz megalitotegian kokaturik dago, Endoia auzora doan autobide ertzean Artzabaleta baserrirako pista irtetzen den bide gurutzean ezkerretara." } ] } ], "plaintext": "Arluze Izarraitz megalitotegian kokaturik dago, Endoia auzora doan autobide ertzean Artzabaleta baserrirako pista irtetzen den bide gurutzean ezkerretara." }, "72aa73c6-670e-46a2-9b5e-93d7534cc6f3": { "@type": "slate", "value": [ { "type": "p", "children": [ { "text": "Kareharrizko monolitoa da, harlauza formakoa. Lur gainean 1,35m-ko altuera du eta oinean 1,75 m. Gailurrean 0,20 m bitarteko zabalera du eta 0, 30 m-ko lodiera." } ] } ], "plaintext": "Kareharrizko monolitoa da, harlauza formakoa. Lur gainean 1,35m-ko altuera du eta oinean 1,75 m. Gailurrean 0,20 m bitarteko zabalera du eta 0, 30 m-ko lodiera." } }, "blocks_layout": { "items": [ "c0a18e57-0d5a-4176-bfd3-00e4f020c806", "72aa73c6-670e-46a2-9b5e-93d7534cc6f3" ] }, "title": "Arluze monolitoa", "@type": "accordionPanel" } }, "blocks_layout": { "items": [ "783616a6-d60c-4adb-a7c5-2caf5af3a4a3", "eea4afa3-816d-443d-85bd-b7d8b34bd3ef", "7ce71c61-ff45-4731-91a4-dcae90fc87d3", "f3e0d266-bebc-4797-8e8c-9ee5c235b9f1", "8f7ef0b2-3111-499c-8f16-03945078a31b", "968afb64-8004-435c-9165-c41faa467b06", "2f2f37be-bfe7-4964-957a-0c921fdfa4b7" ] } }, "title_size": "h2" } }, "blocks_layout": { "items": [ "997ba330-b756-45be-9c3b-ef956d5cdff1", "c794ac98-b393-4186-b60c-87a418d48204", "ffda5422-bf45-4c35-a7a5-08400bb03a20", "6f40c67d-eef8-403a-991a-ba11f03991f9", "ad885043-5879-4a58-bebd-0e3eb281a3f4", "e6aeb7ed-31b6-4663-844d-fac8552fed1b", "deb25179-9555-4cf6-a029-4c059ae360ca", "52da9a42-9903-41b7-b824-5dd7ebb6a895" ] } } }, "blocks_layout": { "items": [ "962a15ae-47b7-4c31-8a2a-5ff5af5cd75f", "a0a682f8-a3f8-4255-a738-e9e1750e68b7" ] } }, "gridCols": [ "oneFifth", "fourFifths" ], "gridSize": 12 } }
{ "items": [ "bdb1357b-df69-4618-8df5-3a596dce5573", "7048de79-530b-48e5-9bf8-3a4e79304fb8" ] }
Ezarpenak
ondare-arkeologikoa
Kategorizazioa
Edukiak
Ekain

Gizateriaren ondarea